Neden Engelsiz Bilişim?
“Engelsiz Bir Dünya için Engelleri Bilişimle Kaldırıyoruz”
Bu yazımda sizlere bilişim teknoloji ve hizmetlerinin engelli bireyler açısından neden önemli olduğu konusundan bahsederek, Türkiye`deki mevcut durum ve sorunlar hakkında bilgiler vermeye çalışacağım.
Öncelikle Türkiye’de engelli nüfusun mevcut durumuna bakacak olursak, Türkiye`de engelli birey oranı yüzde 12.29 olarak tespit edilmiş olup, buna göre 8.5 milyon engelli vatandaşımız bulunmaktadır. Ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma ile zihinsel özürlülerin oranı yüzde 2.58 iken (yaklaşık 1.8 milyon), süreğen hastalığı olanların oranı ise yüzde 9.70`dir (Yaklaşık 6.6 milyon). Türkiye Özürlüler Araştırması Temel Göstergeleri incelendiğinde, Ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma ve zihinsel engelli nüfusun yüzde 36 sı okuma yazma bilmemektedir. Sadece yüzde 4 yüksekokul mezunudur. Ortopedik, görme, işitme, dil ve konuşma ve zihinsel özürlü nüfusun işgücüne katılma oranı ise sadece yüzde 21.71 dir.
Özetle karşımızda eğitim hizmetlerinden yeterince yararlanamayan ve ekonomik hayata katılım seviyesi oldukça düşük bir engelli nüfusu çıkmaktadır. İşte bu nüfusun gerek eğitim seviyesinin yükseltilmesi gerekse istihdama katılabilmesini sağlamaktaki en önemli araçlardan biri hiç şüphesiz ki bilişim teknolojileri ve hizmetleridir.
Ayrıca, engelli bireylerin özellikle kamu kurumlarının vermiş oldukları hizmetlerden daha etkin şekilde yararlanabilmelerinde ki neredeyse tek yol bilişim teknolojileri ve hizmetleri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Türkiye’de son yıllarda başta kamu kurumları olmak üzere bu yönde ciddi çalışmalar vardır. Gerek yasal düzenlemeler gerekse hayata geçirilen bir çok proje konuya önemli katkılar sağlamaktadır. Ancak, tüm bu yasal düzenlemelere, tüm bu projelere rağmen hala engellilere yönelik bilişim hizmetleri konusunda istenen seviyeye ulaşılamamıştır. Önemli bazı sorunlar vardır. Bu sorunlardan bazılarını şu şekilde özetleyebiliriz:
- Başta kamu kurumlarında olmak üzere web erişilebilirlik ve kullanılabilirlik sorunu hala devam etmektedir.
- Engellilere yönelik bilişim teknolojileri ve hizmetleri yaygın değil ya da pahalıdır.
- Birkaç proje dışında uygulamalar daha çok bölgesel düzeyde kalmaktadır.
- Engellilere yönelik tam ve sağlıklı bir ulusal veritabanı oluşturulamamıştır.
- Gerek engelli vatandaşlarımıza yönelik gerekse bunların yakınları ve bakımını üstlenen kişilere yönelik uzaktan eğitim faaliyetleri yetersizdir.
Bu sorunların çözümü için kamu kurumları ve sivil toplum örgütlerinin ilk başta yapmaları gereken, engelli bireyler için yapılacak tüm iyileştirmelerin, engelli bireyler açısından bir hak, hizmet verenler açısından ise bir görev olduğunu net olarak anlamaları olacaktır.
Çünkü konuya sadece engelli bireylere yardım penceresinden bakıldığı sürece gerçekçi ve kalıcı bir çözüm elde etmek neredeyse imkânsızdır.
Yapılması gereken önemli bir hususta, konunun çözümü için kamu kurum ve sivil toplum örgütlerinin daha çok işbirliğine gitmesi gerekmektedir. Bu sayede kaynaklar daha bilinçli ve doğru kullanılacak, mikro düzeydeki başarılı proje ve uygulamalar ulusal düzeyde yaygınlaştırılabilecek ve bu teknoloji ve hizmetlerden herkesin yararlanabilmesinin önü açılabilecektir.
Sonraki yazılarımda sizlere engellilere yönelik bilişim teknolojileri ve hizmetleri konusunda mevcut yasal düzenlemeler ve Celal Bayar Üniversitesi koordinatörlüğünde yürütülen engelsiz bilişim çalışmaları hakkında bilgiler vermeye çalışacağım.
Mustafa Özhan KALAÇ
Celal Bayar Üniversitesi Öğretim Görevlisi
Türkiye Engelsiz Bilişim Platformu Koordinatörü
